SYRENIUSZ S. - Zielnik Herbarzem zowią. 1613. Z brakami.

SYRENIUSZ Szymon - [Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacińskiego zowią. To iest Opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutkow, y mocy Zioł, wszelakich Drzew, Krzewin y Korzenia ich, Kwiatu, Owocow, Sokow, Miąsu, Zywic y Korzenia do potraw zaprawiania. Także Trunkow, Syropow, Wodek, Lekwarzow, Konfectow, Win rozmaitych, Prochow Soli z zioł czynioney, Maści, Plastrow, Przytym o Ziemiach y glinkach roznych: o Kruscach Perłach y drogich Kamieniach Też o zwierzętach czworonogich czołgaiących, Ptactwie, Rybach y tych wszystkich rzeczach które od nich pochodzą [...] ku zachowaniu zdrowia tak ludzkiego iako bydlęcego y chorob przypadłych odpędzenia [...]. Księga Lekarzom, Aptekarzom, Cyrulikom, Barbirzom, Rostrucharzom, konskiem Lekarzom, Mastalerzom, Ogrodnikom Kuchmistrzom, Kucharzom, Synkarzom, Gospodarzom, Mamkom, Paniom, Pannom y tym wszystkim ktorzy się kochaią y obieraią w lekarstwach pilnie zebrane a porządnie zpisane przez D. Simona Syrenniusa. Cracoviae 1613. W Drukarni Bazylego Skalskiego]. folio, s. 79-1524 [z brakami]. opr. skóra z epoki, obcięcie barwione.
E. 30, 172; Chmielińska 222. Brak pierwszych 51 kart (w tym tytułowej), 36 kart w tekście zasadniczym (ich wykaz prześlemy na żądanie) oraz 28 kart na końcu. Braki stanowią ok. 14% całości. Oprawa otarta i uszkodzona, z ubytkami zewnętrznej krawędzi spowodowanymi przez gryzonie, załamania narożnika przedniej okł., podklejone nadpęknięcie grzbietu. Poza tym w egzemplarzu widoczne ślady wilgoci, ślady kornika głównie w grzbiecie, zaplamienia, uszkodzenia stron od 1507 do końca (niewielki ubytek wewnątrz kolumny druku). Ubytki narożników stron 257/258 i 957/958 ze szkodą dla tekstu, podklejenia starym papierem dużych ubytków stron 1115/1116 i 1353/1354, ubytki niektórych marginesów i narożników kart podklejone starym papierem, zapewne w XIX w. Dołączono fragmenty 4 kart z przodu i 3 z końca dzieła.
Najobszerniejszy i jeden z najsławniejszych polskich zielników, zawierający opis 765 roślin leczniczych i użytkowych oraz 664 drzeworyty w tekście. Głównym zadaniem dzieła było zebranie informacji o leczniczym działaniu roślin, znaleźć w nim można także przepisy potraw, porady gospodarskie, sposoby leczenia zwierząt domowych, opis obrzędów i zwyczajów ludowych związanych z ziołami. "Zielnik Syreńskiego jest uważany za pierwszą w Polsce syntezę wiedzy o roślinach i ich użytkowaniu. Wprowadzone przez autora polskie nazwy roślin, zaczerpnięte z języka potocznego oraz od zielarzy, ale częściowo przez niego samego utworzone, zostały przejęte przez późniejszych botaników i w znacznej części przetrwały do dzisiaj" (PSB). Szacuje się, że do dziś w Polsce i krajach ościennych zachowało się co najmniej 119 egz. Imponujący pomnik myśli naukowej polskiego renesansu. Rzadkie.
S. Syreniusz (Syrenius, Syreński) (1540-1611) - urodzony w Oświęcimiu profesor Akademii Krakowskiej, lekarz, botanik; wykładał w Krakowie, we Lwowie prowadził praktykę lekarską, odbywał wyprawy badawcze na Podole, Pokucie, w Bieszczady, Beskidy, Tatry i na Węgry; nad swoim najdonioślejszym dziełem, "Zielnikiem", pracował ok. 30 lat. Tekst złożył w drukarni Mikołaja Loba w 1610, nie doczekał jednak ukończenia druku. Spór pomiędzy drukarzem i spadkobiercami Syreniusza, jaki powstał po śmierci autora, rozstrzygnął sąd rektorski i hojność Anny Wazówny, która przekazała środki na sfinalizowanie wydania "Zielnika". Dokonał go Bazyli Skalski, drukarz krakowski.