Wincenty Kasprzycki (1802-1849), ZOFIÓWKA, 1832-1843

sepia/papier, 26,5 x 35,5 cm (w świetle passe-partout)
sygnowana na dole z lewej: W. Kasprzycki

Kompozycja Wincentego Kasprzyckiego przedstawia fragment parku Potockich, zwanego Zofiówką. O projektancie tego założenia parkowego, Ludwiku Metzllu, i historii powstania parku pisał Tadeusz Stefan Jaroszewski: "W latach 1793-1795 Metzell przebywał wraz ze Stanisławem Szczęsnym Potockim i jego ukochaną, Zofią Wittową, w Hamburgu; podobno podróżował wraz z nimi po Niemczech i Włoszech. W maju 1795 r. Potocki zdecydował się na powrót do kraju, w końcu czerwca wsiadł w Lubece na statek płynący do Petersburga, a we wrześniu był już w Tulczynie. W październiku przeniósł się do Humania i zamieszkał w klasztorze bazyliańskim; był teraz poddanym rosyjskim. Zofia Greczynka wróciła do Polski osobno. Koniec 1795 r. spędziła we Lwowie zajęta sprawą rozwodową z generałem Józefem Wittem, do Humania wyruszyła dopiero w styczniu 1796 r. Kiedy wreszcie znalazła się tam u boku Stanisława Szczęsnego, oboje na jakiś czas zajęli się zakładaniem parku, którym zakochany wciąż pan na Tulczynie chciał uczcić wybrankę swego serca. Zofia, zafascynowana Arkadią Nieborowską (zwiedziła ją w lipcu 1795 r. w czasie podróży z Hamburga do Lwowa), była żywo zainteresowana procesem powstawania parku, nazwanego na jej cześć Zofiówką. Zdawała sobie niewątpliwie sprawę, że dzieło to unieśmiertelni jej imię. Ślub jej ze Stanisławem Szczęsnym nastąpił dopiero 17/28 kwietnia 1798 r., po otrzymaniu przez Potockiego rozwodu ze swoją drugą żoną, Józefiną z Mniszchów. Zadanie stworzenia parku powierzono Ludwikowi Metzllowi, przebywającemu od dłuższego czasu u boku Stanisława Szczęsnego Potockiego. Postanowiono wykorzystać w tym celu malowniczy jar rzeczki Kamionki, do którego przylegał teren usiany wielkimi głazami. Wszystko to znajdowało się tuż koło Humania. […] Metzell był zarówno autorem projektu topograficznego i architektonicznego parku, jak również autorem niezwykle skomplikowanego systemu hydraulicznego całego założenia. "Machiny hydrauliczne" zamawiał za granicą, m.in. w Holandii" (Tadeusz Stefan Jaroszewski, Wychowaniec pojętny Gradywa. Wiadomość o Ludwiku Chrystianie Metzllu. Materiały do dziejów Zofiówki pod Humaniem, "Rocznik Historii Sztuki" 1994, t. XX, s. 312-313).
Prace nad realizacją projektu trwały w latach 1796-1805, przerwała je śmierć Potockiego. Jak podaje Jaroszewski, zmiany wprowadzone przez Rosjan w kolejnych dekadach, "zmieniły niekorzystnie pierwotny charakter parku" (Tamże, s. 314).
W kompozycji Kasprzyckiego dostrzegamy jedną z parkowych atrakcji, a mianowicie fontannę umiejscowioną na środku stawu, wyrzucającą wodę na 20 metrów wysokości. Fragment budynku widoczny z prawej to prawdopodobnie "Pavillon Rustique" powstały w 1820 roku - "owalny drewniany pawilon obity korą" (Tamże, s. 347). Jak podaje Słownik Artystów Polskich Wincenty Kasprzycki pracował dla rodziny Potockich w latach 1832-1843 (A. Ryszkiewicz, Kasprzycki Wincenty, [hasło w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. III, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1979, s. 379). W tym czasie artysta wykonał między innymi serię rysunków "powabnych miejsc Wilanowa, Natolina, Gucina i Morysina". Za prace te, wystawione w 1838 roku, Kasprzycki został nagrodzony medalem (Tamże, s. 379). Z tego okresu pochodzi zapewne urokliwy pejzaż Zofiówki.