Kaźmirz Jagiellończyk

Od r. 1447. do r. 1492.

S. G. Orzeł ukoronowany, w obwodzie perłowym napis: MONETA KAZIMIRI † †

S. O. korona, pod którą litery T. M. w obwodzie perłowym napis: REGIS * POLONIE * * *. Litery gockie, lecz nieco zbliżone do łacińskich. Litery T. M. mogą oznaczać Tomasza Trampczyńskiego, herbu topor, podskarbiego. Podskarbiowie atoli zaczęli klaśdź swoje herby na monetach dopiero za Zygmunta I. W średnicy linii 11. Grosz cały Kamirza Jagiellończyka nadzwyczajnie rzadki, był w zbiorze numismaycznym byłego uniwersytetu Alexandr. w Warszawie, nabyty od Wolańkiego. 

§. 37. Tab. 4. Nr. 58.

S. G. Orzeł ukoronowany, w obwodzie napis: MONETA † KAZIMIRI †

S. O. Korona, pod którą róża, znak myncarski; w obwodzie napis: REGIS † POLONIE † Półgroszek koronny bity w Krakowie za ustawą; r. 1455.

§. 38. Tab. 4. Nr. 59.

S. G. Tarcza z orłem ukoronowanym, w obwodzie perłowym napis: KASIMIRUS. R. POLONIE †

S. O. Tarcza herbowa miasta Elbląga, w obwodzie perłowym: MONETA. CIVET. ELVI † półgroszek elblągski.

§. 39. Tab. 4. Nr. 60

S. G. Tarcza z orłem polskim ukoronowanym; w obwodzie: KAZIMIRUS. D. G. R. POL †

S. O. Tarcza herbowa Gdańska, w obwodzie perłowym: MONETA. CIVIT. DANCZ. Półgroszek gdański. Mam także półgroszek tegoż miasta, na którym na S. G. jest napis: KAZIMI. R. POLON. D (ominus) PRUS, a na S. O. MONETA. CIVIT. DAN.  

§. 40. Tab. 4. Nr. 61. 

S. G. Tarcza, na której krzyż patryarchalny Jagiełłów; w obwodzie perłowym : KAZIMIR. D. G. R. POLONI †

S. O. Tarcza z orłem pruskim; w obwodzie perłowym: MONETA: * THORUNENSIS * Półgroszek miasta Torunia.

§.41. Tab. 4. Nr. 62.

S. G. Tarcza, na której orzeł polski z koroną, na szyi; w obwodzie: KASIMIRUS: D: G: REN: POLON:

S. O. Tarcza herbowa Torunia; w obwodzie: MONETA: DUCATUS: PRUSIE.

Półgroszek rzadki xięstwa pruskiego, bity w Toruniu.

§. 42.

Za Kaźmirza Jagiellończyka bito także małe brakteaty, których dziewięć szło na jeden półgroszek. Drobna ta moneta, bita w podlem srebrze, zastępowała monetę miedzianą, na ówczas jeszcze nie istniejącą. Tylko na jednej stronie był wybitym orzeł. Taki brakteat widziałem w zbiorze Naczelnika Banku poi. Segny. Jan Olbracht i Alexander Jagiellończyk bili także takież brakteaty; a jak wielka ich ilość wtedy w obiegu była, i jak dalece upowszechnione były, przekonywa nas o tern ustawa Kaźmirza Jagiellończyka z r. 1451. którą tu przytaczam (*) Casimirus, Dci gratia rex Poloniae etc. significamus tenore praesentium, quibus expedit, universis, quomodo agentibus nobis hie in Piotrkow pro republica regni nostri intentionem generałem, inter caeteras ipsius conventionis ordinationes super differentia, quae inter praelatos et barones terrarum totius regni de recipienda pecunia minuta bracata monetae Cracovicn. vertebatur, per eosdem praelatos et barones totius regni unanimiter ordinatum est et conclusum, innitendo ordinationibus et conclusionibus aliarum conventionum, etiam generaliom, et ab eis non ręcedendo: quod pecunia minuta bracata indifferentcr per totum regnum nostrum Poloniae et ducatus Masoviae, tarn pro nostris, quam etiam praelatorum, principum, baronum, nobilium, et cujus libet status hominum provcntibus, utpote thelonious, exactionibus, contribution bus, censibus, decimis, nec non poenis memorialibus, arris, seu notis notariorum , resignationibus, item mercibus et singulis rebus yenalibus, sine contradictione, tam per nos, seu nostros oficiales, quam etiam praelatos, principes, barones, capitaneos, nobiles, et quodlibet regni Poloniae et ducatuum Masovian nicolas et subditos, modo dudum statute, videlicet novem denarios pro quolibet médio grosso lato computando, recipiatur etexigatur; nisi forte aliquis de jure pro censibus et decimis fertonalibus dcbcat exigere latos grossos monetae Pragensis, quorum quilibet pro eisdern latis grossis pecuniam minutam bracatam, juxta cursum communem, inter mercatores currentem, debet recipere seu exigere et tenetur sub poenis infrascriptis. Quicunque regni nostri, aut ducatuum Masoviae, cujuscunque status incola etsubditus, ipsam bracatam pecuniam minutam recipere noluerit, et contempserit, si praelatus aut spiritualis persona fuerit, quae pro decimis eandem pecuniam minutam recipere noluerit, decimam, pro qua forisav.it, perdet, quae per capitaneum aut officiales nosotros, pro nobis recipietur, et pro nostra utilitate converter; si autem fuerit nobilis , pro primo excessu discern marcas, pro secundo similiter deccm, et pro tertio alias decern, pro quarto vero triginta marcas, pro fisco nostro soluat, pro quibus capitaneus in bona sua se intromittat, et teneat eadem ad persolutionem triginta marcarum; si vero in civitate aliqua pecunia minuta bracata pro quibuscunque rebus venalibus, sive in hospitals, sive in foro, nqn recipqretur, extunc ipsa civitas pro tribus primis excessibus, pro quolibet excessu seorsum, solvat discern marcas, pro quarto vero excessu solvat triginta marcas, pro thesauro nostro regio convertendas. Quod si mercator pro mercibus suis, cuiusque generis, aut speciei, eandem pecuniam minutam bracatam recipere noluerit in valore praedicto, videlicet pro medio grosso lato novem denarios computando, aut plures in minuta pecunia, quam in mediantibus, pro mericibus suis exigere voluerit pecunias, extunc omnes ipsae reset merces eidem recipiantur, et pro thesauro nostro convertantur. Item kmetliones, pro rebus suis pecuniam minutam recipere recusants, etnolentes, pro quolibet excessu in fertone puniantur, irremissibiliter ab eisdern exigendo. Tabcrnatores vero in villis, qui pro rebus suis videlicet victualibus et pabulis, recipere noluerint minutam bracatam pecuniam, pro quolibet excessu quilibet in media marca puniatur irremmissibiliter ab eodem exigenda.

Volentesinsuper reipublicae providere,ne liabeant malefactores occasionem importandi falsam monetam in regnum nostrum, statuimus et ordinamus, de unanimi praedictorum nostrorum consiliariorum voluntate: quod apud quemcunque, cujuscunque status, kominem in una marca duo grossi falsi fuerint reperti, ipse, cujus marca fuerit, marcam perdet; apud quern sex grossi falsae monetae in una marca inventi fuerint, talis juxta priores conclusiones puniatur.

Inter creditores Vero, habentes inscriptiones super mediantes, taliter est statutum: quodquilibettalium pecuniam, sibi ante banc dispositionem inscriptum, juxta continentiam literarum suarum libcre exigat, in moneta, in ipsa inscription express, deinceps vero non nisi minuta pecunia vel simpliciter marche monetaire et numeri Polonicalium inter creditores inscribantur, etin minuta pecunia quaevis debita exigantur, et solvantur, dumtaxat nbvme denariis pro medio lato grosso computatis. Statutum est in super omni unanimi voluntate: quod capitanei nostri quorumlibet locorum facere exactain diligentiam teneantur, ut praedicta minuta pecunia decipiatur, et puniant modo praemisso omnes et singulos dispositions praedictae contemptors, alias capitanei ipsi nostri praedictam dispositionem introducere, et inobedientes coercere et punire negligentes, per nos tanquam rebelles et mandatoruin regalium contemptores puniantur, praesentibus duntaxat ad aliam proximamconventionem generałem duraturis. 

Datum in Piotrkow feria quinta proxima post festum pentecosten, anno domini 1451. sigillo nostro praesentibus subappenso. Nos vero praelati et barones Majoris Poloniae, Siradiensis, Lanciciensis, Cujavicnsis et Dobrinensis terrarum, in evidentiam consensus et voluntatis omnium praemissorum, sigilia nostra praesentibus etiam fecimus subappendi.