Przedmowa

Numismatyka, nauka tak wielce pomocnicza historyi, przechowująca pomniki przeszłości, świadczące o wczesnej cywilizacyi kraju, jego przemyśle, stosunkach społecznych z odległemi państwy, i wzajemnie o różnych na przemian chylącej i wznoszącej się pomyślności kolejach, była prawie W zupełnem u nas zapomnieniu aż do chwili, w której uczony Tadeusz Czacki zwrócił pierwszy na nią uwagę, usiłował wyśledzić i zachować przez czas i zaniedbanie zarzucone zabytki starożytne, obudził ducha zamiłowania do badań i poszukiwań odwiecznych dziejów, i położył przeto tamę dalszej zagładzie historycznych pomników. Odtąd łożono u nas więcej starania o tę część historyi, zaczęto z większą gorliwością tworzyć zbiory numisinatyczne, a liczba numismatyków co raz bardziej zaczęła się pomnażać. Pragnącym atoli poznać ogół nuinismatyki, dawał się wtedy dotkliwie czuć niedostatek cząstkowych materyałów. Dzieła Brauna i Czackiego, zastanawiające się główniej nad dziejami rzeczy mennicznej, nie zaspakajały zupełnie ciekawości czytelników, bo zbyt mało zawierają opisów monet, z których bardzo wiele było im wcale nie znanych, gdy rzadko kto mógł się na ówczas poszczycić jakowym zupełniejszym zbiorem. Późniejsze starania i odkrycia dały nam dopiero sposobność bliższego i szczegółowego poznania monet, które często prostuje mylne domniemania dawniejsze. Miłośnik nuinismatyki, poszukujący wiadomości w dziełach obcych krain, wiele doznaje trudności w ich nabyciu, a mało pożytku z ich posiadania, bo zawierają one mniej dokładne i ułamkowe opisy niewielkiej liczby monet polskich, jakby przypadkiem, bez żadnego systematu, pod uwagę branych. Życząc podadź mniej więcej dokładny obraz numismatyki krajowej, tak rozmaitej i obfitej, umyśliłem zebrać zewsząd wiadomości do tego służące. Czerpałem je tak z wszelkich dzieł numismatycznych, jakich mogłem dostać pod rękę, jako też z mojego własnego zbioru, i z zbiorów zamożniejszych JW. Franciszka Hrabiego Potockiego, Członka Rady Stanu Król., rzeczywistego Radzcy Stanu Ces., Mistrza obrzędu Dworu J. C. K. M., Gubernatora Cywilnego Guber. Mazow., który pierwsze w numisTnatyce naszej zajmuje miejsce, Wgo Xawerego Segny, Naczelnika Banku Polskiego, JW. JX. Pawła Szymańskiego, Dziekana Kapit. Katedr. Chełmskiej, Wgo Przeszkodzińskiego, b. Pułkownika b. W. P., Wgo Tymoteusza Lipińskiego, Professora Hist., Wgo Kaźmirza Stronczyńskiego, Sekretarza Heroldyi Król. Pol., który udzielił mi uprzejmie wiele rysunków’ rzadkich monet. Przejrzawszy więc kilka tysięcy monet rozmaitego rodzaju, zebrałem tylko ich najciekawsze wizerunki i opisy, które chociaż nie stanowią jeszcze zupełnej całości, mam nadzieję, że z dodatkiem, jaki później wyjdzie, dadzą Czytelnikowi dokładne wyobrażenie o dawnym stanie mennicznym, i uzupełnią ogół tego przedmiotu.

*****

Wydając na widok publiczny Tom II. Numismatyki krajowej, poczytuję sobie za miły obowiązek, podadź do wiadomości lubowników numismatyki, że dzieło niniejsze jest tylko przygotowawczem do HISTORYI NUMISMATYKI KRAJOWEJ, którą z rycinami wydadź później zamyślam. — Numismatyka wieków średnich, dotąd zupełnie wątpliwa i niepewna, tak z powodu niedostatku materyałów, jako też braku przysposobień do niej służących, przybierze za pomocą i na zasadzie heraldyki i sfragistyki ówczesnej, bliżej poznanej, pewniejszy systemat, nowszych zaś czasów znajomość monet stanie się dokładniejszą, im zupełniejszy ich obraz będzie mógł bydż przedstawionym. Abym zaś mógł zamysłu mego dokonać i zebrać w jedną całość tak rozliczne, a ważne pomniki przeszłych czasów, widzę potrzebę zawezwać miłośników starożytności krajowych, upraszając ich uprzejmie: by raczyli nadsyłać mi dokładne rysunki lub odciski monet znajdujących się w ich zbiorach, a których opis w dziele niniejszem przygotowawczem numismatyki krajowej lub w dziełach późniejszych, zamierzoną przezemnie historyą numismatyki wyprzedzić mogących, nie będzie się znajdował. Przestrzegam atoli przytem: że za monetę nie znaną mi taką tylko uważać będę i do sztychu podadź nie omieszkam, która się różni od dotąd wykrytych: rodzajem, zupełną odmianą stempla czyli typu, herbem podskarbiego, stopą menniczną; nie zaś odmianą roku nie zmieniającego monety. Nie wątpię, że chęci i trudy moje znajdą gotową pomoc w umiejących oceniać tak ważną część history., a milą będzie każdemu nagrodą sama myśl, że potomność czytać będzie ich imiona.

WYJAŚNIENIA SKRÓCEŃ I ZNAKÓW W TEM DZIELE UŻYWANYCH

W zbiorze Hr. Fr. P. oznacza Hrabiego Franciszka Potockiego. 

Seg. — Segny, Naczelnika Banku Polskiego.
X. S. — X. Pawia Szymańskiego, Dziekana Kapituły Katedry Chełmskiej.
P. P. — Przeszkodzińskiego, b. Pułkownika.
P. L.. — Professora Tymoteusza Lipińskiego.
Hr. Ł. — Hrabiego Łosia.
D. — Doplera.
B. w K. — Bartynowskiego, Sędziego Najwyższej Instancyi w Krakowie.
R. wS.P. — Rejchla, Dyrektora Banku w St. Petersburgu
b. Uni. Alex. w W. - b. Uniwersytetu Alexandrawskiego w Warszawie