Ludwik - król Węgier i Polski

Od r. 1370. do r. 1382.

§. 12. Tab. 1. Nr. 16.

S. G. Na tarczy, z czterech łuków złożonej, litera L. ukoronowani przyozdobiona kropkami. Wokoło tarczy napis: LODOVICI. R UNGARIE.

S. O. W obwodzie perłowym napis: MONETA RUSSIE †

Kwartnik ruski Ludwika, niezmiernie rzadki. Na sejmie w Krakowi r. 1339. Kaźmirz W. obawiając się, aby bezpotomnie z świata nie zszedł, nie zaburzył przez to kraju niesnaskami możnowładnych panów, ubiegajcych się o tron, mianował po sobie następcą siostrzeńca swego Ludwika królewiczą, syna Karola, króla węgierskiego. — Ludwik, już jako król Węgierski, dopomagał Kaźmirzowi W. W wyprawach wojennych na Litwie, Rusi, Wołyniu, za jego to pomocą odzyskał Kaźmirz W. już raz utracon Wołyń. Niektórzy węgierscy i niemieccy historycy utrzymują, że Ludwi Ruś dla siebie podbił, co się sprzeciwia jego zrzeczeniu się praw do koron i za życia Kaźmirza W., które zapewne uczynił, dla tein większego ujęcia siebie serca swego wuja, któremu dopomagając w zarządzie Rusi, bił kwartałki ruskie, z tytułem tylko króla węgierskiego, jak to dowodzi kwartnik, który tu opisuję. Kwartniki zaś ruskie, bite za życia Ludwika, są bite pod imieniem Władysława, xięcia opolskiego, rządzący Rusi. (§. 18.). Kwartnik Ludwika z literą L., który opisałem, jest w zbiorach Hr. Ł. — J. Z. — i u mnie nabyłem go za zip. 40. Kwartniki te wykopane wGalicyi, Czackiemu nie były znane; wprawdzie nadmienia o kwartnikach Ludwika (Pomniki His i Lit. Pol. T. 1. kar. 80.), lecz mylnie uważa monetę, którą poprzednio opisał w swem dziele (O Lit. i Pol. prawach), i wystawił w rycinie na Tab.Nr. 8., a którą ja także posiadam (*), za kwartnik Ludwika, gdyż rzeczywiście jest tylko brakteatem należącym do rzędu monet czeskich (**), a kształt liter jest wcale odmienny, jak na monetach Ludwika, króla pols. i węgier la Ludwika kwartniki znacznie spodlały, nie tylko, że były bite w gorszem cebrze, jak za Kaźmirza W., ale też i znacznie mniejsze, co sprawdzają Iowa anonima w zbiorze Sommersberga p. 106. 107. Cujus tempore monea quadratorum optima, quam dominus rex Casimirus jusserat cudere, fuit mminuta taliter, quod quatuor quadrantes, quorum duo grossum Bohemicaem valebant, postmodum pro grosso Bohemicali dari debuerant, ex quaimnutatione multa damnanonnulliincurrerunt, quia, qui decent grossos habebat, postea quinque habuit. Nonnulli etiam quatuor quadrantes pro grosso ententes, magna lucra report tarunt, quadrantes eosdem cremate facientes, etexinde argentum purum reducentes.

§.13. Tab. 1. Nr. 12.

S. G. Na tarczy, z czterech łuków złożonej, litera L. ukoronowana, przyozdobiona kropkami.

S. O. Na takiejże tarczy korona przyozdobiona kropkami. Litera L. i korona są takie same, jak na kwartniku ruskim Ludwika. — To jest denar .koronny; równie rzadki; znajduje się w zbiorze Hr. Ł., jeszcze nigdzie nie opisany.

§. 14. Tab. 1. Nr. 13

S. G. Orzeł ukoronowany, otoczony obwodem perłowym. r S. O. W obwodzie perłowym, tarcza dwupolowa, jedną połowę której zajmuje herb węgierski, a drugą francuski: lilie. 

Denar polski Ludwika, bardzo rzadki, jest u mnie. Na tej monecie dla tego umieszczono herb francuski, ponieważ Ludwik, król węgierski i polish!, pochodził z pierwszego domu Andegaweńskiego, czyli Anjou, ze krwi Kaipetów, czyli królów francuskich. Pradziad bowiem jego był Karol, hrabia i Anjou, syn Ludwika VIII. króla franc, od roku 1266 z daru papieża Klemensa IV. król obojga Sycylii, a po utracie wyspy Sycylii, od r. 1282. Król tylko neapolitański. Pradziad był Karol II. król neapolit. dziad Karol Martel, król węgierski, a ojciec Karol Rubert, król węgierski (Historya J.S. Bandti kiego wydanie 3. kar. 341). 

§. 15. Tab. 1. Nr. 14.

S. G. i S. O. jak na poprzedzającym, z tą tylko różnicą, że nad tarczą jest litera O. — Denar polski ze zbioru J. Z., ja taki sam denar posiadam, na którym nad tarczą jest litera II, co niezaprzeczenie dowodzi: że litery te oznaczają miasta, w których monetę bito, lub myncarzy, nie zaś, jak niektórzy sądzą, że litera H. oznacza HEDVIGA, i przypisują ten denar Jadwidze królowej.

§. 16. Tab. 1. Nr. 15.

S. G. Tarcza dwupolowa jak Nr. 15. 

S. O. Dwa klucze na krzyż złożone, herb Poznania, a nad niemi litera P. oznaczająca Poznań.

Denar Ludwika króla, bity w Poznaniu, ze zbioru J. Z. bardzo rzadki.

§. 17.

S. G. Orzeł krajowy.

S. O. Matka boska z dziecięciem Jezus, patronka Węgier. — W średnicy linii 5. — Denar ten był wzbiorze byłego Uniwersytetu Alexandrowskiego w Warszawie, nabyty od Wolańskiego.

§.18. Tab. 1. Nr. 17.

S. G. Na tarczy, złożonej z czterech łuków, litera W. przyozdobiona kropkami. W około napis: MONETA: RUSSIE †

S. O. Lew Ruski. W obwodzie perłowym napis: WLADISLAUS: DX: † Litery ostatnie oznaczają Dux. Ze zbioru Hr. Ł. — Kwartnik ruski Władysława, xięcia opolskiego, który rządził za Ludwika Rusią, a nawet przez krótki czas całą Polską. Pieniądz ten był bity we Lwowie. Bardzo rzadki.

§.19. Tab. 1. Nr. 18.

S. G. Jak napoprzedzającym, lecz wokoło napis: WLADISLAUS: DUX †

S. O. Lew ruski; w obwodzie perłowym napis: MONETA RUSSIE † - Kwartnik ruski Władysława, xięcia opolskiego, odmiennego stempla jest u mnie.

§.20. Tab. 1. Nr. 19.

S. G. Jak §. 19. lecz bez krzyżyka.

S. O. Lew ruski, w obwodzie perłowym napis: MONTA. DOI. RUCSIE. K †

Do tego kwartnika ruskiego użyto do S. O. jak się zdaje, stempla od kwartnika ruskiego Kaźmirza Wielkiego, który pod tymże królem opisałem, a co dowodzą wyrazy DOI (Domini) RUCSIE pisane przez CS, a nie przez SS, które się dopiero dają widzieć na monecie Ludwika, i litera K. oznaczająca coronati. Cechy te są właściwe kwartnikom ruskim Kaźmirza W. — Ze zbioru Hr. Ł.